مدلهای Just-in-Time از مفهوم «اولین بار مناسب» استفاده میکنند که معنای آن انجام فعالیت ها در اولین بار است که انجام میشود، در نتیجه هزینه های بازرسی و کار مجدد را کاهش میدهد. این امر مستلزم سرمایه گذاری کمتری برای شرکت، سرمایه گذاری مجدد کمتر برای اصلاح خطاها و سود بیشتری از فروش یک کالا است.
رابطه تولید به هنگام و تولید ناب
تولید بهنگام (JIT) زیر مجموعه تولید ناب است. تولید ناب رویکردی نظاممند در شناسایی و حذف اتلاف، از طریق بهبود مستمر و برپایه جریان یافتن محصول به واسطه یک سیستم کششی از سوی مشتری و به سوی کمال معرفی شده است. از جهتی دیگر، تولید ناب به عنوان فلسفهای از کسبوکار در نظر گرفته شده است که به طور مداوم سعی در کاهش زمان بین سفارش مشتری و ارسال محصول به وسیله از میان برداشتن موارد ناخواستهای دارد که موجب افزایش هزینه و زمان میشود.
بنابراین برای اجرای موثر تر و بهتر این سیستم میتوان از ابزارها وفنون تولید ناب به عنوان استراتژی و رویکرد هایی برای بهبود فرآیندها درسیستم تولید بهنگام واجرای موثرتر وراحتتر این سیستم استفاده کرد. بطوریکه سیستم JIT مزایای زیادی از جمله کاهش هزینه وبهبود کیفیت و. .. را به دنبال دارد. بکارگیری این ابزارها هم که خود به نوعی بهبود فرآیند، کیفیت وکاهش هزینهها را همراه دارند. با استفاده از تولید بههنگام میتوان اثربخشی را افزایش داد.
اگر موثرترین این فنون برای اجرای بهتر تولید بههنگام مشخص شود میتوان با اجرای درست این فنون در کارخانجات اهداف کارخانه را به اهداف سیستم تولید بهنگام نزدیک کرد. در چنین شرایطی میتوان این سیستم را بهتر در کارخانجات اجرا کرد.
سیستم برنامه ریزی کانبان Kanban برای تولید بهنگام
کانبان یک سیستم برنامه ریزی است که معمولا در فرآیند های مرتبط با تولید ناب و تولید بهنگام از آن استفاده می شود. تاییچی اوهانو مهندس صنایع شاغل در شرکت تویوتا این سیستم را برای افزایش بهروری در تولید ابداع نمود. این سیستم با محاسبه دقیق فاصله زمانی بین تولید کالا تا رسیدن آن به دست مشتری، مشکلات و خطاهای بخش تولید را به خوبی نمایان می کند. همچنین با ایجاد محدودیت در فرآیند انبارداری از افزایش بیش از حد موجودی کالا جلوگیری می کند.
تولید ناب به روش تولید به هنگام چگونه انجام میشود؟
تولید ناب فرایندی است که طی آن افراد حوزههای هدردهندهی منابع را شناسایی و راهحلهایی را برای رفع مسائل آن حوزهها پیشنهاد میکنند. تولیدکنندگان برای بهینهسازی فرایندها، افزایش بهره وری، کاهش هزینهها و به حداقل رساندن اتلاف از این اصول استفاده میکنند. شیوهی تولید ناب هر نوع فعالیت، فرایند یا محصولی را که برای مشتری ارزش تولید نکند، اتلاف میداند. این نگرش طرز تفکر سختگیرانهای است که تولیدکنندگان را تشویق میکند تا در حوزههایی که شاید قبلتر به آنها توجه نمیکردند، تغییراتی را ایجاد کنند.
به طور معمول، تولیدکنندگان برای افزایش دلبستگی کارکنان، تمام اعضای تیم خود را تشویق میکنند تا در اجرای روش تولید ناب مشارکت کنند؛ زیرا اغلب کارکنانی که به طور مستقیم در فرایند تولید دخیل هستند، بهتر میدانند که برای افزایش بهرهوری و سود چطور باید از اتلاف منابع جلوگیری کنند.
از آنجایی که در صنعت تولید رقابت بالایی وجود دارد، سازمانها باید بتوانند به طور مداوم پیشرفت کنند و از سایرین پیشی بگیرند. مفاهیمی مانند سیستم تولید به هنگام یا سیستم تولید ناب در این راه میتوانند به آنها کمک کنند. این مفاهیم مرتبط با انبارداری کمک میکنند تا در عین افزایش نوآوری، اتلاف کاهش بیابد و روشهای جدید اجرا شوند.
سیستم تولید به هنگام یکی از نگرشهایی است که برای کمک به همسو شدن با تغییرات، نوآوری را تسهیل میکند و به همین دلیل برای صنعت تولید رویکردی ایدئال است.
مزایا و معایب JIT چیست؟
مزایای سیستمهای موجودی JIT چیست ؟ دارای مزایای متعددی نسبت به مدلهای سنتی هستند:
- دورههای ذخیرهسازی کوتاه است و شرکتها میتوانند تولید خود را از یک محصول به محصول دیگر منتقل کنند.
- این روش با به حداقل رساندن نیاز انبار، هزینه ها را کاهش می دهد.
- پول کمتری را برای مواد خام خرج میشود زیرا منابع کافی برای تولید سفارشات را خریداری میکنند.
معایب سیستمهای موجودی JIT شامل اختلالات بالقوه در زنجیرهتامین است:
- اگر تامینکننده مواد خام نتواند کالا را بهموقع تحویل دهد، ممکن است کل خط تولید متوقف شود.
- یک سفارش غیرمنتظره برای کالا، ممکن است تحویل محصولات نهایی به مشتریان را به تاخیر بیندازد.
آیا تولید به موقع پرخطر است؟
مزیت اصلی سیستم JIT این است که نیاز شرکت به ذخیره مقادیر زیادی از موجودی را به حداقل می رساند، که باعث بهبود کارایی و صرفه جویی قابل توجهی در هزینه ها می شود. با این حال، اگر شوک عرضه یا تقاضا وجود داشته باشد، می تواند همه چیز را متوقف کند.
یک نمونه اثر مخرب JIT در شرکت تویوتا
سیستم تولید به هنگام تویوتا در فوریه سال ۱۹۹۷ تقریبا به حالت تعطیل درآمد. آتش سوزی شرکت آیزین یکی از تامین کنندگان اصلی قطعات خودروی تویوتا ظرفیت تولید یکی از قطعات یدکی خودرو موسوم به p-valve را به صفر رساند.این شرکت تنها تامین کننده ی این قطعه بود و این که این کارخانه تا هفته ها باید بسته می شد می توانست خط تولید تویوتا را متوقف کند.تنها یک روز پس ازین واقعه ظرفیت قطعه به اتمام رسید و تویوتا دو روز خط تولیدش را متوقف نمود تا یکی از تامین کنندگان آیزین قادر به تامین قطعات شود.سایر تامین کنندگان نیز ناچار به توقف خط تولید شدند چرا که تویوتا برای تکمیل مونتاژ هیچ خودرویی به قطعات دیگر نیازی نداشت.این آتش سوزی مبلغ ۱۶۰ میلیارد ین و بالغ بر ۷۰۰۰۰ خودرو به تویوتا خسارت وارد کرد، اما اوضاع می توانست بسیار بدتر ازین شود.
یک نمونه دیگر اثر مخرب JIT در شرکت آمریکایی جنرال موتورز
شرکت جنرال موتورز (General motors) در اولین روز اعتصاب کارگران خط مونتاژ مجبور به تعطیلی کارخانه هایی شامل ۷۵/۰۰۰ کارگر شد که این تعطیلی در نتیجه تصمیم سریع کارگران برای اعتصاب بود. همچنین در مارس ۱۹۹۶ اعتصاب ۱۷ روزه ای در دو کارخانه جنرال موتورز در دیتون و اهیو باعث متحمل شدن هزینه ای بالغ بر ۴۷ میلیون دلار در هر روز برای شرکت جنرال موتورز شد.
مثالی دیگر از انجام JIT:
نتایج شرکت OCS بعد از ۵ سال استفاده از JIT:
(فعالیت این شرکت در ساختن تجهیزات و ماشین آلات بوش و اتصالات آنهاست)
- کاهش فضای مورد نیاز به میزان ۴۰%
- کاهش زمان های تاخیر از ۲۱ روز به ۳ روز
- کاهش موجودی ها به میزان ۵۰%
- کاهش ۸۰% در تولید محصولات معیوب، بدون آنکه هزینه کیفیت افزایش داشته باشد.
- ۵۰% در کارهای تکراری و ضایعات
- ۸۰% کاهش در حجم کالای در جریان ساخت
- ۳۵% کاهش در هزینه های ساخت
- ۷۵% کاهش در حجم انباشته ها
چه نوع شرکتهایی از JIT استفاده میکنند؟
سیستم موجودی JIT در بین مشاغل کوچک و بزرگ به طور یکسان محبوب است؛ زیرا جریان نقدی را افزایش و سرمایه موردنیاز برای اداره تجارت را کاهش میدهد.
خردهفروشان، رستورانها، انتشارات برحسب تقاضا، تولید فناوری و خودروسازی، نمونههایی از صنایعی هستند که از موجودی به موقع استفاده کردهاند.
اهمیت استفاده از JIT چیست؟
زمانی که عرضه یک کالا در بازار از تقاضا بیشتر باشد، منجر به انباشت موجودی غیرقابل فروش میشود. این محصولات به موجودی مرده تبدیل شده که باعث افزایش ضایعات و اشغال فضای انبار میشوند.
در یک سیستم به موقع، شما فقط آنچه را که نیاز دارید سفارش میدهید؛ بنابراین هیچ خطری برای انباشتهشدن موجودی غیرقابل استفاده وجود ندارد.
مراحل چرخه بهبود مستمر برای موجودی JIT
سازمانها ممکن است در نحوه اجرای JIT در محیط خود متفاوت باشند، اما مراحل کلی یکسان است. در ادامه با نحوه عملکرد چرخه بهبود مستمر در مدیریت موجودی JIT آشنا میشویم:
طراحی
فرآیند JIT با مروری بر بلوکهای اساسی ساخت آغاز میشود: طراحی محصول، طراحی فرایند، پرسنل و برنامهریزی تولید. سپس برنامههایی برای حذف اختلال، به حداقل رساندن ضایعات و ایجاد یک سیستم انعطافپذیر اجرا میشود.
مدیریت
بررسی مدیریت کیفیت جامع (TQM) تضمین میکند که بهبودمستمر در طول فرایند وجود دارد. بررسی مدیریت نقشها و مسئولیتهای کارگران را تعریف میکند، کنترل کیفیت آماری را تعریف و اندازهگیری میکند، برنامهها را تثبیت کرده و سطوح بار و ظرفیت را بررسی میکند.
کشش
تیم را در مورد روشهای تولید و خروج با استفاده از روشهای سیگنالدهی مانند کانبان آموزش دهید.
ایجاد
روابط فروشنده برای موفقیت JIT حیاتی است. بررسی لیستهای فروشنده در مورد تامینکنندگان ترجیحی تصمیمگیری کنید، در مورد قراردادها مذاکره کنید، زمانهای تحویل، انتظارات تحویل، معیارهای کلی و اقدامات را مشخص کنید و بیاموزید که چگونه از آنها در زنجیرهتامین استفاده کنید.
تنظیم دقیق
نیازهای موجودی، سیاستها، کنترلها و کاهش حرکت موجودی را مشخص کنید.
ساخت
تیم خود را در مورد مهارتها و قابلیتهایی که برای تکمیل کار خود نیاز دارد مطلع کنید و جلسات آموزشی و توانمندسازی تیم را برای آموزش آنها برگزار کنید.
پالایش
با پالایش، استانداردسازی و بازنگری کل فرایند، تعداد قطعات و مراحل تولید را کاهش دهید.
بررسی
معیارهای کیفیت را تعریف و اجرا کنید و هر گونه مشکل را تجزیهوتحلیل کنید. بر بهبودها تاکید کنید و روندها را برای بهبود هر جنبه ای از JIT دنبال کنید.
برخی از محدودیت های این روش :
برای موفقیت JIT دو چیز خیلی مهم است :
- داشتن سرمایه انسانی کافی
- اجرای تئوری Z برای مدیریت کار
تئوری Zچیست ؟
تئوری Z به وسیله ویلیام اوچی (William ouchi) پروفسور دانشکده مدیریت UCLA تبیین شد.
یه سری اصوله، مثل:
- تصمیم گیری جمعی بر اساس کارگر
- اطمینان مطلق بین کارگران و همچنین بین کارگران و مدیریت
- کنترل غیر رسمی کارگر
- مشخص کردن صریح مسئولیتها
- بیمه کردن کارگران در دراز مدت
همین اصولی که گفته شد بعضی وقتها باعث یک سری محدودیت ها می شود:
مثلاً اگر نیروی کار مهارت کمتری داشته باشد، کیفیت و بهرهوری پایین می آید
مثل اتفاقی که الان توی ژاپن افتاده: اخیراً نیروی کار با استعداد ژاپنی از پذیرش کارهای کارگری اجتناب می کنند که این امر باعث استفاده از نیروی کار خارجی که مهارت کمتری نسبت به ژاپنی ها دارند و متعاقباً باعث کاهش کیفیت و بهرهوری شده است.
حسابداری خودسرانه و عملکردهای مالی
در ادامه مطلب سیستم تولید به موقع اندازه گیریهای حسابداری صنعتی سنتی معمولاً ماهانه یا سه ماه یکبار هستنددر حالی که تلاشهای کارگر برای پیشرفت و بهبود به صورت روزانه یا حتی ساعتی اتفاق می افتد. در نتیجه، در اندازه گیریهای عملکرد توسط کسانی که مسئول نگهداری حسابها هستند، تلاش های کارگر در نظر گرفته نمی شود. استفاده سنتی از معیارهای اندازه گیری کارایی و کاربرد ماشین آلات نیز با JIT در تضاد است. زیرا برخی از این معیار ها، شرکت را وادار به استفاده از حداکثر کاربرد ممکن به منظور بهبود بخشیدن به نرخهای کارایی و جداول زمانی بازپرداخت مالی میکنند.
و آخرین محدودیت:
عرضه کنندگان کوچک، ممکن است مشکلات عظیم و چشمگیری را تجربه کنند و در نتیجه این مشکلات به مخالفت با JIT برخیزند. به عنوان مثال یکی از مشکلات این عرضه کنندگان این است که آنها فاقد استحکام مالی لازم برای تحمل برخی محدودیتها هستند.
به طور خلاصه محدودیتهای JIT موارد زیر هستند:
- مشکلات مربوط به محیط های اقتصادی
- محدودیت های لجستیکی
- فرهنگ و شرایط سازمانی
- حسابداری خودسرانه و عملکردهای مالی
- مشکلات مربوط به عرضه کنندگان کوچک
استراتژی های JIT چیه؟
- خرید به هنگام
- ساخت به هنگام
- فروش به هنگام
- استراتژی های اطلاعات به هنگام
مراحل پیاده سازیJIT
– تحول آگاهی: یعنی اینکه ما تفکر قدیمیمونو دور بریزیم و تکنیک جدید رو بپذیریم از دست مفاهیم سنتی خلاص بشیم و بپذیریم که روش جدید انجام میشه و کارایی داره، اشتباهات قابل ملاحظه رو به سرعت تصحیح کنیم و قبول کنیم که پیشرفت سقفی نداره و مشکلاتو با استفاده از نظر همهکارگر ها بررسی کنیم
۲-اتخاذ تدابیری در خصوص فضای کاری: یعنی مقدمات مناسبو فراهم کنیم و نیازها رو مشخص کنیم و نیاز های غیر ضروریو حذف کنیم، هر چیزیو سر جای خودش قرار بدیم، محیط کاریمون تمیز و پاکیزه باشه، از ابزار و تجهیزات مناسب استفاده کنیم و بالاخره مقررات و انضباطو رعایت کنیم و یه عادت بشه برامون.
۳-جریان ساخت: یعنی ماشین آلاتو به صورت متوالی قرار بدیم، از ماشین آلات بهم پیوسته استفاده کنیم،خط تولید باید U شکل باشه، از کارگران آموزش دیده و دارای مهارتهای مختلف استفاده کنیم و چرخه زمانیو دنبال کنیم.
۴-عملیات استاندارد: یعنی مدت زمانی که طول میکشه تا یک محصول تکمیل بشه و به بیرون هم بشه، موجودی به میزان استاندارد در دسترس باشه، از نمودارهای عملیاتی استفاده کنیم و سلسله مراتب کارو رعایت کنیم.
۵-روند مدیریت چندگانه: یعنی اینکه از کارگرهای دارای مهارت های متعدد استفاده کنیم، محیط کاری خوبی داشته باشیم، عملیات باید قادر به کارکردن با ماشین های مختلف باشه و از کارگر های مناسب برای کار با ماشین آلات مختلف استفاده کنیم حالا اگه بخوایم بدونیم کارایی سیستم چقدره، چجوری باید اندازش بگیریم؟
خیلی راحته با یه نسبت به اسم نسبت کارایی
نسبت کارایی =۱۰۰*سیکل زمانی/پردازش زمان تولید
سیکل زمانی خود شامل ۴ تا عنصر جداگانه است:
محصول تولید و پردازش زمان(فقط این زمانه که ارزش افزوده ایجاد میکنه)- زمان انبارداری و نگه داشتن محصولات پشت ماشین آلات- زمان حرکت و نقل و انتقالات تولیدات بین واحدهای تولیدی- سازمان بازرسی و کنترل کیفیت
لازمه به این نکته اشاره کنیم که: سیستم تولیدی JIT از نظر اینکه در جهت کاهش ضایعات گام بر میداره یک رویکرد عملیاتی به حساب می آید از نظر اینکه یکی از اهداف بهبود کارایی و کیفیته، یک رویکرد مدیریت تکنیکی به شمار می ره از طرفی بعضی ها به دلیل اینکه مفهوم تولید جامع است رویکرد استراتژیک به حساب می آید
حسابداری JIT:
وقتی شرکتی از JIT استفاده میکنه:
- سیستم هزینه یابی ساده میشه
- حساب کنترل مواد حذف میشه
- مواد وارده مستقیماً در حساب کار در جریان ثبت میشن
- لذا به جای حساب کار در جریان از حساب جدیدی به نام حساب مواد و موجودی در جریان استفاده میشه
- عملیات دفتری کاهش پیدا میکنه ( انباری وجود نداره- درخواست و صدور مواد موضوعیت نداره- فعالیت هایی که در سیستم سنتی برای گردش مواد الزامیه حذف میشه)
- سیستم هزینه یابی، سفارش کار و مرحله ای میشه
- کارت هزینه سفارش از فرآیند تولید حذف میشه
- شرکت ها به جای ردیابی هزینه ها از تکنیک هزینه یابی تاخیری استفاده می کنن ( این تکنیک برای تعیین قیمت تمام شده بعد از تکمیل بدون این که از ثبت تفصیلی تخصیص هزینه ها با کالای در جریان ساخت دوایر تولیدی به کار می ره)
تفاوت موجودی های سیستم کلاسیک با سیستم JIT
نگرش کلاسیک به موجودی ها |
نگرش سیستم JIT به موجودی ها |
- سپر حفاظتی بودن موجودی ها
یعنی در برابر نوسان های نامطلوب اقتصادی در روند تولید موجودیها نقش حفاظتی دارند
- ابزار تجکیم بازاریابی
- جلب مشتری
- نگهداری بازار
- وسیله ای برای توسعه بازار فروش
باعث افزایش بهای تمام شده تولیدات موسسه
|
- به حداقل یا به حد صفر نگه داشتن موجودی ها
- سیستم موجودی گیری به هنگام
- کاهش هزینه تولید به ویژه در شرایط رقابت که
از عناصر لاینفک نظام اقتصاد مبتنی بر بازار است
الزامی است.
|
شرکت تویوتا ژاپن، شرکت جنرال موتورز آمریکا، شرکت فورد آمریکا، شرکت تولیدی مجیک، شرکت ایران خودرو ایران (به صورت محدود) نمونه شرکت هایی هستن که از JIT استفاده می کنن.
اجرای JIT در ایران و مشکلات موجود در برابر آن:
چون در ایران نوسانات قیمت زیادI و مواد اولیه کمه، باید ترتیبی اتخاذ بشه تا این سیستم مورد پذیرش تولید کننده و مصرف کننده قرار بگیره و بین دولت و وارد کننده تفاهم برقرار بشه در ایران چون مشکل مواد اولیه وجود داره که باید از قبل سفارش داده بشه، باعث می شه بخش قابل توجهی سرمایه درگیر تامین مواد اولیه شده و راکد بمونه در ایران در مورد ماشین آلات، حمل و نقل و حتی کیفیت هم علیرغم بازرسی های متعدد، با مشکلات زیادی روبرو هستیم در ایران اتلاف منابع هم زیاده در ایران سازمان ها بیش از حد نیروی انسانی دارن برای همین اجرای موفق JIT در ایران نیازمند حل مشکلات گفته شده و برنامه ریزی بلند مدت مسئولینه
نقد و بررسیها
هنوز بررسیای ثبت نشده است.